Μία από τις πιο συχνές επιπλοκές που εμφανίζονται ως αποτέλεσμα των δύο τύπων αντικαρκινικής θεραπευτικής αντιμετώπισης, τη χημειοθεραπεία και την ακτινοθεραπεία, είναι αυτή της στοματικής βλεννογονίτιδας.   

Με ιατρικούς όρους, πρόκειται για την οξεία φλεγμονή και εξέλκωση του στοματικού βλεννογόνου του οποίου η ακεραιότητα απειλείται από την καταστροφή των ταχέως διαιρούμενων επιθηλιακών κυττάρων που καλύπτουν τον γαστρεντερικό σωλήνα, ως αποτέλεσμα χημειοθεραπείας  και/ή ακτινοβολίας που αφορά στην περιοχή κεφαλής-τραχήλου.

Η στοματική βλεννογονίτιδα αποτελεί εξασθενητική επιπλοκή με σοβαρές κλινικές και ψυχικές επιπτώσεις για τον ασθενή.

Η σοβαρότητα και βαρύτητα των συμπτωμάτων αποτελούν τη διαχωριστική γραμμή που διαφοροποιεί την επαγόμενη από αντινεοπλασματική θεραπεία στοματική βλεννογονίτιδα, από τα απλά στοματικά έλκη σε υγιή άτομα.

Για την ακρίβεια, η επίπτωση αυτής της κατάστασης στη ζωή των ασθενών είναι τόσο δραματική που μπορεί ν’ απειλήσει  την εν εξελίξει σωτήρια αντικαρκινική θεραπεία και να παρεμποδίσει την κατάλληλη εφαρμογή των θεραπευτικών πρωτοκόλλων.

Εν κατακλείδι, η επιτυχής αντιμετώπιση των δύο άλλων επιπλοκών που προκαλούνται από την αντικαρκινική θεραπεία, της ναυτίας και της ουδετεροπενίας, έχει αναδείξει την στοματική βλεννογονίτιδα ως την πιο σοβαρή και δοσοπεριοριστική  παρενέργεια της χημειοθεραπείας και της ακτινοθεραπείας.

-Ερύθημα (ερυθρότητα) σε καλώς ορισμένες περιοχές της στοματικής κοιλότητας.

-Οίδημα (πρήξιμο) στα ούλα και στο στοματικό βλεννογόνο.

-Αίσθημα καύσου.

-Ξηρότητα.

-Παρουσία αίματος στο στόμα.

-Ενόχληση και πόνος που κάποιες φορές προηγούνται των εμφανών ιστικών βλαβών στο στόμα και στο λαιμό.

-Στην πορεία αυτής της κατάστασης, επώδυνα έλκη κάνουν την εμφάνισή τους στην εσωτερική επιφάνεια των χειλέων και των παρειών και αμφοτερόπλευρα και στην κάτω επιφάνεια της γλώσσας.

ΒΑΘΜΟΙ ΣΤΟΜΑΤΙΚΗΣ ΒΛΕΝΝΟΓΟΝΙΤΙΔΑΣ ΣΥΜΦΩΝΑ ΜΕ ΤΟΝ ΠΟΥ (ΠΑΓΚΟΣΜΙΟ ΟΡΓΑΝΙΣΜΟ ΥΓΕΙΑΣ)

Grade Pain Erythema Ulcerations Swallow Liquids Swallow Solid Foods
0 – – – yes yes
1 + – – yes yes
2 ++ + + yes yes
3 +++ ++ ++ yes no
4 +++ +++ +++ no no

Συχνές Ερωτήσεις

70%-100% των ασθενών που λαμβάνουν χημειοθεραπεία και/ή ακτινοθεραπεία κεφαλής-τραχήλου αναμένεται ν ’αναπτύξουν στοματική βλεννογονίτιδα.

Η στοματική βλεννογονίτιδα επίσης συνδέεται με την προετοιμασία ασθενών για μεταμόσχευση αιμοποιητικών βλαστοκυττάρων (HSCT).

Παράγοντες που δύνανται να επιδράσουν στην επίπτωση και τη σοβαρότητα  αυτής της παθολογικής  οντότητας  είναι :

A. Παράγοντες που σχετίζονται με τη θεραπεία, όπως :

-Τύπος χημειοθεραπευτικών παραγόντων που χρησιμοποιούνται έως σήμερα.

-Ένταση της δόσης.

-Διάρκεια αντικαρκινικής θεραπείας.

Έχει παρατηρηθεί πως βλεννογονοτοξικοί παράγοντες είναι

η Ακτινομυκίνη D, η σισπλατίνη, η δοσεταξέλη, η μεθοτρεξάτη,

η 5-Φλουορουρακίλη, η δοξορουμπικίνη, η πικαμυκίνη,

η πεμπρολιζουμάμπη, οι mTOR (στόχος της ραπαμυκίνης στα θυλαστικά ) αναστολείς -Everolimus κ.α.

Β. Παράγοντες που σχετίζονται με τον ασθενή, όπως :

-Ουδετεροπενία

-Κακή οδοντική-στοματική υγιεινή.

-Υποσιελόρροια – η ελάττωση της ρυθμιστικής ικανότητας του σιέλου και των στοματικών IgA οδηγούν στην ανάπτυξη μολυσματικής στοματικής χλωρίδας.

-Ανεπάρκεια βιταμίνης D και Β12.

-Διαβήτης.

-HIV λοίμωξη.

-Φύλο- Οι γυναίκες φαίνεται ν’ αναπτύσσουν συχνότερα στοματική βλεννογονίτιδα από τους άνδρες.

-Κάπνισμα

-Αλκοόλ

-Χαμηλός δείκτης μάζας σώματος (BMI) .

Συνήθως αναμένεται να κάνει την εμφάνισή της 5-10 ημέρες μετά την αρχική χορήγηση της χημειοθεραπείας, ενώ στην ακτινοθεραπεία χρειάζονται 2-3 εβδομάδες μετά την έναρξη της θεραπείας.

Η εξάλειψη των κλινικών συμπτωμάτων της στοματικής βλεννογονίτιδας αναμένεται από μία 1 έως 6 εβδομάδες μετά τη χορήγηση της τελευταίας χημειοθεραπευτικής δόσης και εξαρτάται πάντα από το χημειοθεραπευτικό σχήμα, την ένταση της δόσης, τη διάρκεια της θεραπείας, την πορεία της αιμοποιητικής αποκατάστασης και την σύμπτωση ή μη και άλλων παραγόντων που σχετίζονται με τον ασθενή.

Όσον αφορά στην σχετιζομένη με την ακτινοθεραπεία στοματική βλεννογονίτιδα, η πορεία της νόσου είναι πιο χρονία και η ανάρρωση αναμένεται 2-5 εβδομάδες μετά τον τερματισμό της ακτινοθεραπείας κι εξαρτάται επίσης από την πηγή ακτινοβολίας, την αθροιστική ακτινοθεραπευτική δόση και τον βαθμό ανοσοεπάρκειας του ασθενούς.

Η στοματική βλεννογονίτιδα αποτελεί την σοβαρότερη επιπλοκή και των δύο μορφών αντικαρκινικής θεραπείας, τόσο της χημειοθεραπείας όσο και της ακτινοθεραπείας κεφαλής-τραχήλου.

-Πόνος

Οι ασθενείς που υποφέρουν από στοματική βλεννογονίτιδα καλούνται ν’ αντιμετωπίσουν μία συστάδα συμπτωμάτων με προεξάρχον σύμπτωμα τον έντονο πόνο, ο οποίος και προκαλεί δυσκολίες στη μάσηση και στην κατάποση.

Συνεπεία τούτου, οι ασθενείς με την πάροδο του χρόνου καθίστανται ανίκανοι να πιούν, να φάνε, ακόμα και να μιλήσουν.

Ο επαγόμενος περιορισμός στη λήψη τροφής μπορεί να οδηγήσει στη χρήση καθετήρα σίτισης στην προσπάθεια αντιστάθμισης της απειλητικής για τη ζωή απώλειας βάρους, της μείωσης της μυικής μάζας και των ηλεκτρολυτικών διαταραχών.

Ο πόνος επηρεάζει δραματικά την ποιότητα της ζωής των ασθενών καθώς επίσης μπορεί να οδηγήσει σε κατάθλιψη.

-Διακοπή της θεραπείας κατά του καρκίνου

Η στοματική βλεννογονίτιδα αποτελεί δοσοπεριοριστική επιπλοκή που θέτει σε κίνδυνο τη συνέχεια της αντινεοπλασματικής θεραπείας, επιβάλει τροποποίηση ή ακόμα και διακοπή της θεραπείας ενώ συγχρόνως επαπειλεί την αποτελεσματικότητα αυτής και κατά συνέπεια την ίδια τη ζωή του ασθενή.

-Μικροβιακός αποικισμός

Η στοματική βλεννογονίτιδα θέτει σε κίνδυνο την ακεραιότητα του στοματικού βλεννογόνου έτσι ώστε τα έλκη ν’ αποτελούν πύλη εισόδου παθογόνων μικροοργανισμών.

Πολύ συχνά η στοματική βλεννογονίτιδα συνυπάρχει με ουδετεροπενία η οποία εξασθενίζει την ανοσολογική απόκριση του ασθενούς.

Αυτό ενέχει τον κίνδυνο συστηματικής φλεγμονώδους αντίδρασης έναντι λοίμωξης καθώς μικροοργανισμοί από την εντοπισμένη περιοχή μόλυνσης εισέρχονται στη συστηματική κυκλοφορία.

Σε αρκετές περιπτώσεις, ουδετεροπενικοί ασθενείς με στοματική βλεννογονίτιδα εμφανίζουν στοματικές μολύνσεις από πολυανθεκτικά σ’ αντιβιοτικά βακτήρια, γεγονός που περιπλέκει τη θεραπευτική διαδικασία.

-Παράταση νοσηλείας

Μια σοβαρή επίπτωση της στοματικής βλεννογονίτιδας είναι η ανάγκη για εισαγωγή σε νοσοκομείο για παρεντερική σίτιση και ενδοφλέβια χορήγηση  ισχυρών αναλγητικών και αντιβιοτικής θεραπείας.

Ωφέλιμα μέτρα που στοχεύουν την πρόληψη και αντιμετώπιση της στοματικής βλεννογονίτιδας είναι :

Στοματικός έλεγχος και αξιολόγηση

Σε ασθενείς που πρόκειται να λάβουν οποιασδήποτε μορφής αντικαρκινική θεραπεία  συνιστάται ιδιαίτερα να έχουν προηγουμένως της θεραπείας μία ενδελεχή αξιολόγηση της στοματικής κοιλότητας από ειδικό επαγγελματία υγείας.

Η διαδικασία αυτή συμπεριλαμβάνει τυχόν υπάρχουσες οδοντοστοιχίες καθώς οφείλουν ν’ απομακρύνονται όσες δεν έχουν σωστή εφαρμογή.

Εν τω μεταξύ, οι ασθενείς πρέπει να ενθαρρύνονται ώστε να εξετάζουν τακτικά την στοματική τους κοιλότητα και να αναφέρουν τυχόν σύμπτωμα- πόνο, αιμορραγία, οίδημα-  στον θεράποντα ιατρό τους.

Συντήρηση στοματικής υγιεινής

-Απαλό βούρτσισμα δοντιών, ούλων και γλώσσας 2 έως 4 φορές ημερησίως.

-Ενδείκνυται ιδιαιτέρως η χρήση μαλακής οδοντόβουρτσας προκειμένου ν’ αποφευχθούν τραυματισμοί ή περαιτέρω ερεθισμός

της πάσχουσας περιοχής.

-Η οδοντόβουρτσες πρέπει ν’ αντικαθίστανται τακτικά, τουλάχιστον μία φορά το μήνα.

-Βούρτσισμα των δοντιών μετά των γευμάτων και προ ύπνου.

-Αποφυγή λήψης σκληρής, αιχμηρής, καυτερής και όξινης τροφής καθώς μπορεί να προκαλέσει επιπλέον βλάβες ή να επιδεινώσει τις ήδη υπάρχουσες.

-Σιγουρευτείτε πως οι οδοντοστοιχίες σας εφαρμόζουν σωστά. Μετά από κάθε γεύμα, αφαιρέστε, καθαρίστε με σαπούνι και ξεπλύνετε με άφθονο νερό.

-Πρόσληψη νερού για επαρκή ενυδάτωση.

-Ήπιες στοματικές πλύσεις και γαργάρες με νερό ή με χρήση φυσιολογικού ορού 4 φορές ημερησίως.

-Διατηρήστε τα χείλη ενυδατωμένα με τη χρήση ενυδατικών και λιπαντικών προιόντων  για τα χείλη.

-Τακτική αυτοεξέταση της στοματικής κοιλότητας και άμεση επικοινωνία με τον θεράποντα ιατρό ή οδοντίατρο στην εμφάνιση οποιουδήποτε συμπτώματος.

-Άμεση διακοπή καπνίσματος

-Αποφυγή λήψης οινοπνευματωδών ποτών